Biografie Willem Mengelberg voltooid

Op dinsdag 13 september 2016 werd het tweede deel van de biografie van Willem Mengelberg van de hand van Frits Zwart in de Kleine Zaal van het Concertgebouw op feestelijke wijze gepresenteerd.

Het eerste exemplaar werd aangeboden aan de nieuwe chef-dirigent van het Concertgebouworkest, Daniele Gatti. Jan Raes (algemeen directeur van het Koninklijk Concertgebouworkest) en Simon Reinink (directeur Koninklijk Concertgebouw) belichtten ieder kort vanuit hun eigen perspectief het belang van Willem Mengelberg en de positie van chef-dirigent.

Aan de bijeenkomst werd meegewerkt door Laetitia Gerards (sopraan) en Jacob Bogaart (piano). Zij brachten liederen van Willem Mengelberg ten gehore. De organisatie van de bijeenkomst was in handen van het Koninklijk Concertgebouworkest, het Koninklijk Concertgebouw, de Willem Mengelberg Stiftung en uitgeverij Prometheus.

Omschrijving Willem Mengelberg 1920-1951
Willem Mengelberg (1871-1951) is de grootste dirigent die Nederland tot nu toe heeft gehad, en tegelijkertijd een van de meest omstreden dirigenten.
Deze biografie beschrijft de periode na 1920: Mengelbergs succesvolle carrière in Amerika, de strijd om het beoogde operagebouw op het Amsterdamse Museumplein en Mengelbergs gevechten met de fiscus.
In de jaren dertig is het centrale thema natuurlijk Mengelbergs politieke stellingname ten opzichte van de ontwikkelingen in Duitsland. De jaren 1940-1945 zijn de meest dramatische jaren uit Mengelbergs loopbaan. Hij maakt zich in Nederland gehaat met zijn pro-Duitse houding. Niettemin zet hij zich ook in voor de joden, in zijn orkest, maar ook daarbuiten. Door zijn invloedrijke positie weet hij velen te helpen. Maar intussen triomfeert hij overal in Europa met zijn buitengewone dirigeerkunst, alsof er geen oorlog gaande is.
Na de oorlog krijgt hij bij de zuiveringen in de muziek een dirigeerverbod. Pogingen in 1947 om aan zijn uitsluiting van het Nederlandse muziekleven een einde te maken, mislukken. Nooit zal Mengelberg terugkeren naar Nederland: in 1951 sterft hij in zijn huis in Zwitserland.
Het levensverhaal van deze succesvolle dirigent is ten dele ook de geschiedenis van het Concertgebouworkest. Willem Mengelberg bracht het orkest op wereldniveau, een positie die het orkest heeft weten te behouden.

In de media

  • Frits Zwart over 's lands beroemdste dirigent Willem Mengelberg in Met het oog op morgen, 14 september 2016
  • Hooggestemd en kneuterig, De Groene Amsterdammer (pdf), 15 september 2016
  • Te gast - Frits Zwart in Opium op 4, 13 september 2016
  • Interview met Frits Zwart in Radio4 - Podium, 15 september 2016
  • De kadaverdiscipline van de dirigent die heulde met de Duitser,  Nederlands Dagblad (pdf), 16 september 2016
  • Fascinerend portret van een hardhoofdig genie, Volkskrant (pdf), 17 september 2016
  • Kolom van Paul Witteman in Podium Witteman (vanaf ca. 28:45), 18 september 2016
  • De geniale orkestbouwer is terug bij af, NRC (pdf), 19 september 2016
  • De twee gezichten van de Mengelberg-biografieën, Volkskrant (pdf), 24 september 2016
  • De pragmatische dirigent, Preludium (pdf), oktober 2016
  • Frits Zwart - Willem Mengelberg 1920-1951, Villa d' Arte (pdf), november/december 2016
  • Bewonderd en verguisd: Willem Mengelberg, Opus Klassiek (pdf), november 2016
  • Radiointerview op Amsterdam FM, 7 december 2016
  • Eindeloos repeteren in Reformatorisch Dagblad, 25 januari 2017
  • Opkomst en ondergang van een groot man, Den Haag Centraal, 2017 (week 12)
  • Nog ambivalenter dan we al wisten, Tijdschrift voor Biografie, voorjaar 2017
  • Boekbespreking in Mahler Nieuws, 2017 (2)
  • Boekbespreking in Muze Pianowereld, juni 2017
  • Frits Zwart: 'Net als met de muziek van Mahler, heeft Willem Mengelberg ons destijds vertrouwd gemaakt met de muziek van Richard Strauss', Muze Pianowereld, december-januari 2017/2018

Over de auteur
Frits Zwart (1954) geeft vanaf 2000 als directeur leiding aan het Nederlands Muziek Instituut. Daarvoor werkte hij als conservator bij de muziekafdeling van het Gemeentemuseum Den Haag. Hij studeerde muziekwetenschap in Utrecht en promoveerde in 1999 op het eerste deel van deze Mengelbergbiografie. Hij was en is bestuurslid van talrijke besturen, met name op het gebied van de Nederlandse muziek en muziekgeschiedenis.

Bestelinformatie
Bestel bij Uitgeverij Prometheus (€ 39,95)

Willem Mengelberg. Een biografie 1920-1951
Frits Zwart
Uitgeverij Prometheus
ISBN 9789035144729
Gebonden, geïllustreerd, 688 blz.
Verschenen op 13 september 2016

Laatst bijgewerkt:
4 augustus 2017